Palabras cheas de significado e historias inquedantes

Xabier P. Docampo naceu no ano 1946 en Rábade (Lugo) e trasladouse posteriormente a vivir á Coruña, onde estudou bacharelato e maxisterio. Grazas á charla que nos deu puidemos coñecer un pouco máis o traballo deste home polifacético. Ademais de ser escritor, traballou como mestre en varios colexios, durante oito anos en Preescolar na Casa e estivo sempre relacionado cos movemento de renovación pedagóxica. Pertenceu ao Consello de Redacción da Revista Galega de Educación, deu cursos a profesores e ponencias en congresos sobre a didáctica da lingua e a literatura, sobre a lectura e a súa implantación na escola e na sociedade, sobre a narración oral, a súa estructura, a súa influencia na literatura escrita e a súa utilización didáctica, tanto en Galicia coma fóra.

A charla encamiñouna a falar da importancia da oralidade, tanto na escola como nas familias. De feito, partindo da súa experiencia persoal, afirmou que se hoxe era escritor era grazas ao seu avó que de pequeno lle contaba infinidade de historias. Falando da importancia que tiña no pasado a oralidade e as historias contadas de xeración en xeración e de boca en boca, non puido evitar facer referencia á importancia que hoxe teñen os medios de comunicación. Segundo él, coa chegada do televisor os vellos deixan de contar historias posto que consideran que o que se narra no televisor é máis interesante que o que eles poden aportar.

Nós, ao igual que Xabier Do campo, consideramos o acto de leer e escribir como realmente enriquecedores, aos que se lle debe dar maior importancia en educación infantil. Con isto non estamos dicindo que os pequenos e pequenas teñan que aprender a leer e a escribir no segundo ciclo de infantil. Nós defendemos que isto se realice respetando o ritmo de cada alumno e alumna, cando se sintan seguros para que a experiencia sexa realmente enriquecedora. Outra cousa que defendemos, e na que coincidimos con este escritor, é que debemos de intentar levar a literatura ás escolas para darlle a coñecer aos máis pequenos e pequenas o amplo abanico de libros e historias das que poden gozar. Debemos de intentar atopar unha literatura infantil de calidade, tanto no referente ao texto como ás ilustracións e elixir as obras con gusto estético, alonxándonos do máis convencional que en ocasións non invita aos pequenos e pequenas a imaxinar nada. Os contos segundo Xabier do Campo conteñen toda a sabiduría, ademáis de axudar a poñer nome aos sentimentos, a atoparnos a nós mesmos, a identificarnos cos persoaxes e así superar certos medos… Temos que converter aos alumnos e alumnas en drogodependentes, na procura de cousas que meter na alma, de palabras cheas de significado e de historias inquedantes.

            Logo de rematar a conferencia impartida por Xabier Docampo, todas e cada un dos membros do grupo voltou a súa mirada ao pasado con certa morriña. Todas recordamos a cantidade de contos lendas e cantigas que nos contaban os nosos avós, bisavós ou calquera vello do pobo que era coñecido pola súa facilidade orando. Resultounos enriquecedor compartir e contar ao grupo as diferentes experiencias de tradición oral que tiveramos ao longo da nosa infancia. Destacamos entre estas a lenda da Cova da Serpe  e o conto da Raposa e a aiga.

A lenda da Cova da Serpe

Vamos facer referencia á lenda da Cova da Serpe que garda relación coa fortaleza de San Paio de Narla en Friol. Berta, era filla dos donos da Fortaleza e gustáballe moito montar a cabalo. Ela tiña un criado que lle preparaba o cabalo coa súa montura, o seu zurrón, os seus estribos e o freo. Entón ela un día monta no cabalo e marcha a dar un paseo, pero con tan mala sorte de que o cabalo está enfadado, enfurecido, empeza a correr, desbocase e finalmente acaba tirándoa. Cerca disto atopábase o mancebo que lle coidaba o cabalo para socorrela e tan ben a socorre que acaban facéndose noivos. Loxicamente ao decatarse seu pai, o Señor Vasco das Seixas, propietario da Fortaleza, empezan as persecucións por parte da servidume que el tiña ao seu servicio. Ante tanta persecución e vendo que os servos ían ser castigados, os dous namorados deciden fuxir. Refúxianse nun monte e pasan alí o día como dous namorados, pero ao chegar a noite teñen medo, atopan unha cova e abéiranse nela. Con tan mala sorte que a cova era o tobo dunha serpe, que intenta morder a Berta pero o criado deféndea. Finalmente morre o criado e a serpe entrenzada ao seu pescozo. A partir de aí Berta regresa ao castelo desolada sen o seu amor. De aí o seu nome ao monte, a Cova da Serpe.

Lenda extraída da comarca de San Paio de Narla (Friol). Narrada por Francisca Abuín.

O conto da raposa e a aiga

            Era, a raposa e unha aiga e foron a unha voda ao ceo, entón a aiga tiña que levar a raposa, a raposa ía enriba dela e marcharon para aló. Entón chegou a un sitio que a aiga cansou e díxolle:

-          Eu non podo máis, téñote que tirar

-          Vai tirando, vai tirando

Foron indo e díxolle de novo:

-          Tírame encima daquel palleiro de palla que se ve alí (dende arriba pareceulle que era un palleiro de palla).

Cando chegou alí tirouna e dixo a raposa:

-          Si de esta me salvo e non morro non quero máis vodas no ceo!

E cando baixaba cerca, en vez de ser un palleiro de palla era unha pena, e díxolle a raposa:

-          Escapa pena que te esfacho.

Pero quen se esfachou foi ela contra a pena.

Conto extraído da comarca de Navia de Suarna. Versión narrada por José Luís Asenjo Digón

Como futuras mestras de Educación Infantil debemos saber da importancia de dar a coñecer aos nosos cativos e cativas a literatura de tradición oral. Estas lendas, cantigas e contos resultan enriquecedores, xa que podemos dicir que se mesturan diferentes mundos, o natural e naturalizado coa inventiva e a imaxinación de cada quen. Entendemos que a oralidade nos ofrece unha lección de vida, na que se intercala o social co económico, o real co marabilloso, o escatolóxico co sentimental e coa alegría de recordar e ao mesmo tempo de compartir ese recordo. A característica máis enriquecedora da oralidade resulta ser a súa orixinalidade, espontaneidade e  invención, variando constantemente en cada transmisión. Non se conta cas mesmas palabras, nin xiros, transmítense conceptos, deixando que cada quen desenvolva a súa propia expresión estilística. Cando sexamos mestras, ao igual que Xabier P. Docampo, apostaremos pola oralidade, ensinar contando historias que transmitan valores para a vida.

Blanco Piñeiro, Noelia 

Bustelo Novo, Natividad

García Armesto, Fermina 

González Devesa, Mónica

Villarino Palmaz, Alba